Het gaat niet om schoonheid?

Deze uitspraak komt van de jury van de prestigieuze Johannes Vermeerprijs 2021. De winnares: Natasja Kensmil. Zij wordt geroemd om haar intensieve historische voorstudies, haar fotocollectie die ze verzamelt alvorens aan het werk te gaan. En dat werk is bepaald geen schoonheid. Het zijn sombere, donkere, rommelige figuren vanuit een historische context. Ze noemt het “herinterpretaties” van oude glorieuze portretten. Even kort door de bocht: de rijken en machtigen van weleer zijn in onze ogen van nu profiteurs.
Een tweede zogenaamd hoogtepunt was de Prix de Rome die door het Rijksmuseum werd uitgereikt aan Alexis Blake. Ook hier een weinig indrukwekkende prestatie: een eenmalige performance van klaagzangen en lawaaiige protestliederen.

Nu mag elke kunstenaar zijn eigen weg gaan, eigen middelen kiezen en daarmee statements maken. Maar dat dit door deskundige jury’s als topkunst wordt gepositioneerd is een blamage.  
Het zijn de kleren van de keizer, gebakken lucht, deprimerende maatschappijkritiek.
Ik heb meerdere bezwaren. Ook ik zie veel aanleiding voor maatschappijkritiek. We leven in meerdere crisissen tegelijk (klimaat, financieel, gezondheid) en natuurlijk heeft dat effect op onze impressies en expressies. Maar als ‘het verhaal’ belangrijker gaat worden dan het werk van de kunstenaar, dan volstaat een essay of andere vormen van talige expressie. Of moeten we narratieve kunst een apart podium geven?
Mijn tweede bezwaar is de uiting zoals nu door deze kunstenaars gepresenteerd. Om het ‘beeldend’ in vorm en materie weer te geven is natuurlijk mogelijk, maar laat het dan kunst zijn.
En kunst heeft iets met schoonheid te maken. Is hier de uitdrukking van toepassing “over smaak valt niet te twisten?” Neen, de jury meent namelijk dat er geen sprake is van schoonheid, dus daar zijn we het hartgrondig mee eens. Vandaar: een blamage.

KARL